Arheolog Vladan Vidosavljević za radio Sto plus kazao je da su arheološka iskopavana potvrdila da je na području Novog Pazara upotrebljavano nekoliko vrsta ćeramide, koja je kroz epohe menjala obim i izgled.
“Pre osmanske ćeramide, imamo arheološka svedočanstva o postojanju tegule i imbreksa. Imbreks je bukvalno identičan osmanskoj ćeramidi i prilikom iskopavanja tvrđave Gradina u Postenju i na Trgovištu ima nalaza obe vrste crepa. Ima dosta razlike i u osmanskoj ćeramidi iz 18. i 19. veka, koja je bila šira, veća, nezgrapnija i grublje izrade, od današnje koja je elegantnija i uglačanija”, kazao je Vidosavljević.
Stara kuća pokrivena ćeramidom.
Iako je njena primena danas uglavnom vidljiva na starim gradskim kućama i istorijskim objektima, ćeramida se u manjoj meri koristila i na seoskom području.
“Ćeramidu nije mogao da priušti svako. Stanovništvo u gradovima je živelo bogatije i luksuznije u odnosu na seoske sredine. Na selu je slama bila najdostupniji resurs za pokrivanje krovnih površina, a u gradovima je to bila ćeramida. Pretpostavljam da su i finansije igrale veliku ulogu u celoj priči”, ocenio je Vidosavljević.
Kako je novopazarski kraj uvek bio bogat resursima glinom, a ćeramida jednostavna i laka za proizvodnju, Vidosavljević je mišljenja da se ona za namenu lokanog stanovništva proizvodila u gradu, čak i u doba njegovog osnivanja.
Amir-agin han u Novom Pazaru.
“Postoje naznake da je blizu Reljine gradine, na potezu Varevo – Lukocrevo, negde postojala peć za proizvodnju opeke i ćeramide. To arheološki nije potvrđeno, ali su kolege iz Arheološkog instituta uzimali uzorke ovdašnje gline i ćeramide i pronašli poklapanja. Sumnjam da bi ćeramida, koja je mnogo jednostavnija za izradu od lonca i bokala, bila proizvedena negde drugde, a ne ovde”, naveo je Vidosavljević.
Započinjanjem ubrzane urbanizacije grada, ćeramida je zamenjena jednostavnijim i dugotrajnijim crepom, koji se i danas koristi, a koji, barem po mišljenju ljubitelja starina, kvari igru senke i forme koju režira ćeramida.
